Przed śmiercią

Prawo do dziedziczenia

Ustawowe prawo do dziedziczenia mają zstępni osoby zmarłej oraz małżonek, z którym zmarły zawarł związek małżeński. W przypadku braku ustawowych spadkobierców, prawo dziedziczenia przypada na podstawie przepisów prawnych osobom spokrewnionym. Prawo do dziedziczenia danej osoby można również określić w testamencie, co w takim przypadku nazywa się dziedziczeniem testamentowym. W przypadku braku bezpośrednich spadkobierców lub spadkobierców ustawowych, a także testamentu, aktywa masy spadkowej po osobie zmarłej zostają przekazane do Skarbu Państwa.

Należy w związku z powyższym zaznaczyć, iż konkubenci nie mają wzajemnych praw do dziedziczenia, jednakże każdy z nich może wyznaczyć drugiego jako spadkobiercę w testamencie. Te same przepisy dotyczą przysposobionych czy przybranych dzieci, natomiast zaadoptowane dzieci mają takie same prawo do dziedziczenia jak zstępni.

Testamenty

Testament to formalny akt prawny sporządzony pisemnie dotyczący ostatniej woli spadkodawcy. Każda osoba, która ukończyła 18 lat i będąca zdrowa umysłowo, może określić sposób rozporządzenia swoim majątkiem po swojej śmierci ujętego za pomocą testamentu.

Testament może obejmować cały majątek sporządzającego testament w przypadku braku żyjącego małżonka lub dzieci spadkodawcy. W przypadku gdy przy życiu pozostaje małżonek lub dzieci, prawo spadkodawcy do rozporządzenia swoim majątkiem w testamencie jest ograniczone do ¹/₃ części majątku.

Istnieje wiele powodów, dla których sporządza się testament, np. w większości przypadków to rozwianie obaw spadkodawcy. Weźmy na przykład małżeństwo posiadające jedno lub więcej dzieci, które nie są wspólne. Małżonkowie muszą zapewnić sobie prawo do zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową poprzez określenie tego w testamencie. To samo dotyczy sytuacji, w której spadkodawca chce udzielić prawa do dziedziczenia osobom innym niż biologicznemu dziecku czy małżonkowi, np. przyrodniemu dziecku. W jeszcze innych przypadkach spadkodawca może chcieć określić, iż dany składnik masy spadkowej należy w procesie podziału masy spadkowej przekazać do wyłącznej własności swoich dzieci. Przykładowo można zaznaczyć w testamencie, iż domek letniskowy należący do rodziny należy po śmierci spadkodawcy przekazać dzieciom na wyłączną własność, a jednocześnie nie należy się zięciom czy synowym.

Poprzez sporządzenie testamentu spadkodawca przekazuje swoją ostatnią wolę, a zarazem może zmniejszyć liczbę konfliktów wynikających ze śmierci spadkodawcy i dlatego w tym celu testament jest tak istotny. Ponieważ testament musi spełniać pewne wymogi formalne, zwykłe oświadczenie zmarłej osoby w obecności świadków nie jest wystarczające. Poświadczenie testamentu musi nastąpić zgodnie ze ściśle określonymi przepisami, w przeciwnym razie testament może zostać unieważniony i dlatego zaleca się zwrócenie w tej sprawie do specjalisty w celu jego sporządzenia. Treść testamentu można zmienić, anulować czy uzupełnić, jednakże w tego typu zmianach należy zastosować się do tych samych przepisów. W przypadku sprzeczności treści testamentów, jeżeli spadkodawca sporządził więcej niż jeden testament, które uważa się za prawomocne, należy zastosować się do ostatniego testamentu według kolejności sporządzenia.

Darowizna

Darowizna to spadek przekazany przez żyjącą osobę swojemu spadkobiercy. Czynność przekazania darowizny polega na sporządzeniu testamentu, spisu inwentarza oraz uiszczeniu podatku od spadku. Podatek od spadku wynosi 10 procent wartości darowizny.

Decyzje o spadku warunkowym

Spadkodawca nie może określić w testamencie żadnych poleceń czy warunków przewidujących konkretny sposób wykorzystania swojej schedy przez spadkobiorcę. Jednakże do powyższego uprawnia sytuacja, w związku z którą istnieje znaczne prawdopodobieństwo niewłaściwego rozdysponowania przez spadkobiercę swojej schedy. W takim przypadku można określić w testamencie, iż spadkobiercy należy wypłacać daną kwotę z kwoty głównej w odstępach czasu lub że nie wolno mu rozdysponować majątkiem, chyba że za pomocą egzekwowania środków ze spadku w ściśle określony sposób. Zapisy w testamencie dotyczące takiego rozporządzenia masą spadkową są jedynie obowiązujące w przypadku zatwierdzenia ich przez Urząd Komisarza Okręgu Północnego „Sýslumaðurinn á Norðurlandi eystra”.

Podatek od spadku

Podatek od spadku wynosi 10 procent, a obowiązek podatkowy powstaje po zatwierdzeniu przez właściwy Urząd Komisarza spisu inwentarza. Termin płatności podatku od spadku wypada 10. dnia po zatwierdzeniu spisu inwentarza.

Początkowa kwota spadku z kwoty podstawy opodatkowania wynosząca w dniu śmierci 5.000.000 ISK jest wolna od podatku, jednakże zwolnienie z podatku nie dotyczy darowizny.

Żyjący małżonek nie jest zobowiązany do płacenia podatku od spadku. To samo dotyczy konkubenta dziedziczącego spadek po zmarłej osobie na podstawie testamentu.

Po uiszczeniu podatku od spadku będzie można dokonać podziału majątku między spadkobierców, który jest zarejestrowany na zmarłą osobę.

Po śmierci

Zarządzanie niepodzielną wspólnotą spadkową

W przypadku przeprowadzenia działu spadku w taki sposób, że żyjący małżonek otrzymuje zezwolenie na zarządzanie niepodzielną wspólnotą spadkową, jedynie żyjący małżonek uzyskuje prawo do rozporządzania masą spadkową.

Zgodnie z przepisami prawnymi konkubent nie ma prawa do zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową i nie może uzyskać takiego prawa na podstawie zapisu testamentowego. Takie prawo przypada wyłącznie osobom, które zawarły związek małżeński. W przypadku posiadania wyłącznie wspólnych dzieci, prawo żyjącego małżonka jest bezwarunkowe.

Jednakże małżonek może dokonać zapisu w testamencie o niezezwoleniu żyjącemu małżonkowi na zarządzanie niepodzielną wspólnotą spadkową i w takim przypadku należy odmówić żyjącemu małżonkowi prawa do zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową.

Jeżeli zmarły pozostawił dzieci niepochodzące ze związku z żyjącym małżonkiem, prawo do zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową zależne jest od zgody dzieci zmarłej osoby, chyba że testament przewiduje prawo żyjącego małżonka do zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową.

W przypadku gdy osoba zmarła nie pozostawiła po sobie testamentu, żyjący małżonek ma prawo do zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową, pod warunkiem że sprawuje władzę rodzicielską lub opiekę prawną nad niemającymi zdolności do czynności prawnych dziećmi przybranymi lub swoimi zstępnymi. W przeciwnym razie konieczna jest zgoda rodzica sprawującego władzę rodzicielską lub opieką prawną nad dziećmi.

Zarządzanie niepodzielną wspólnotą spadkową oznacza, że aktywa i długi po osobie zmarłej nie zostają podzielone między spadkobierców, natomiast przypadają one żyjącemu małżonkowi. W związku z powyższym osoba zmarła ma wyłączne prawo do rozporządzania niepodzielną wspólnotą spadkową, której wartość może zmaleć lub wzrosnąć podczas okresu zarządzania niepodzielną wspólnotą spadkową. Oznacza to, iż zstępni osoby zmarłej nie mogą w przypadku śmierci małżonka osoby zmarłej rościć praw do określonych aktyw czy środków finansowych wchodzących w skład masy spadkowej, tylko mają prawo do określonej części aktyw masy spadkowej na podstawie ich sytuacji finansowej w dniu śmierci małżonka osoby zmarłej.

Umowny dział spadku

Umowny dział spadku polega na przedłożeniu przez dzieci, oraz w stosownych przypadkach małżonka, i innych spadkobierców wyznaczonych w testamencie, jeżeli został sporządzony, wniosku do właściwego Urzędu Komisarza dotyczącego przejęcia odpowiedzialności za podział masy spadkowej wraz z przejęciem wynikających z niej wszelkich zobowiązań. W ten sposób spadkobiercy przejmują odpowiedzialność za wszystkie długi osoby zmarłej, zarówno te, o których im wiadomo w dniu śmierci spadkodawcy, jak i te, o których im nie wiadomo.

Spadkobiercy sami dokonują podziału aktywów masy spadkowej, jak i spłaty długów wynikających z masy spadkowej. Spadkobiercy mogą zatem dokonywać sprzedaży majątku, np. nieruchomości, jak i dokonywać wypłat z rachunków bankowych osoby zmarłej. Spadkobiercy muszą tego dokonać wspólnie i być zgodni co do części masy spadkowej przypadających każdemu spadkobiercy. Spadkobiercy mogą również przekazać pełnomocnictwo osobie trzeciej, której zadaniem jest piecza nad podziałem masy spadkowej w imieniu spadkobierców.

W celu dokonania oficjalnego działu spadku należy powiadomić o dokonaniu ostatecznego rozliczenia masy spadkowej, przedkładając spis inwentarza do właściwego Urzędu Komisarza oraz uiszczając podatek od spadku. W przypadku nieznacznej wartości aktywów masy spadkowej właściwy Urząd Komisarza może zdecydować o tym, że spadkobiercy nie są zobowiązani do sporządzenia aktu umownego działu spadku, jeżeli w spisie inwentarza zawarte są wystarczające informacje.

Na podstawie spisu inwentarza nalicza się podatek od spadku wynoszący 10 procent. Podatku od spadku nie nalicza się od kwoty 1 500 000 ISK od kwoty podstawy opodatkowania, co oznacza, iż w przypadku trzech spadkobierców dziedziczących spadek w wysokości 3 000 000 ISK dla każdego z nich, kwota podstawy opodatkowania każdego spadkobiercy zostaje obniżona o 500 000 ISK. W związku z powyższym podatek nalicza się od kwoty 2 500 000 ISK. Od podatku od spadku zwolniony jest żyjący małżonek. To samo dotyczy konkubenta dziedziczącego spadek po zmarłej osobie na podstawie testamentu. Aktywa masy spadkowej zarejestrowane na zmarłą osobę można przenieść na spadkobierców po uiszczeniu podatku od spadku. Termin płatności podatku od spadku wypada 10. dnia po zatwierdzeniu spisu inwentarza.

Spadkobiercy mają zwykle około jednego roku na przeprowadzenie podziału masy spadkowej od daty wydania zezwolenia na przeprowadzenie umownego działu spadku.

Niniejszy sposób podziału masy spadkowej zależny jest od uzyskania zgody wszystkich spadkobierców, w przeciwnym razie należy przeprowadzić sądowy dział spadku.

Sądowy dział spadku

Spadkobiercy mogą wnieść wniosek o sądowy dział spadku, jeżeli nie chcą przyjąć na siebie odpowiedzialności z tytułu wszystkich długów wchodzących w skład masy spadkowej. Ponadto spadkobiercy mogą skorzystać z tej możliwości działu spadku w przypadku sporu spadkobierców, w którym osiągnięcie porozumienia co do podziału masy spadkowej będzie najprawdopodobniej problematyczne. Urząd Komisarza może także zażądać wszczęcie procesu działu spadku w przypadku braku powzięcia czynności związanych z wszczęciem takiego procesu przez spadkobierców, pomimo wezwania Urzędu Komisarza do powzięcia takich czynności. Ponieważ każdy spadkobierca z osobna ma prawo do wniesienia wniosku o sądowy dział spadku, wystarczy złożenie stosownego wniosku tylko przez jednego z nich.

W celu wszczęcia sądowego procesu działu spadku należy złożyć wniosek do właściwego sądu okręgowego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Wniosek zostaje rozpoznany na specjalnym posiedzeniu sądowym, po czym zostaje wydane orzeczenie i następuje powołanie specjalnego zarządcy masy spadkowej. Zarządca odpowiada za przeprowadzenie działu spadku, a jego honorarium pokrywa się ze środków masy spadkowej. Zadaniem zarządcy jest wezwanie spadkobierców do stawiennictwa na zebraniu celem działu spadku.

W przypadku oświadczenia spadkobierców o zrzeczeniu się odpowiedzialności za długi masy spadkowej, zarządca zamieszcza dwa razy w Monitorze Rządowym ogłoszenie. Ogłoszenie skierowane jest do potencjalnych wierzycieli w stosunku do masy spadkowej i wzywa ich do przedłożenia zarządcy masy spadkowej swoich roszczeń w ciągu dwóch miesięcy od daty publikacji pierwszego ogłoszenia.

Po zaspokojeniu wszystkich roszczeń wobec masy spadkowej, lub po zabezpieczeniu środków finansowych na pokrycie tych roszczeń, zarządca może przystąpić do zakończenia czynności sądowego podziału masy spadkowej poprzez rozdzielenie składników masy spadkowej między spadkobierców. W przypadku sporu zarządca może być zmuszony do skierowania sprawy spornej spadkobierców do sądu okręgowego w celu rozpoznania sprawy.

Należy mieć na uwadze fakt, iż w przypadku braku oświadczenia spadkobierców o zrzeczeniu się długów masy spadkowej w procesie sądowego działu spadku, a po upływie okresu zgłaszania roszczeń okaże się, że aktywa masy spadkowej są niewystarczające, aby pokryć wszystkie wierzytelności, składniki masy spadkowej zostaną przydzielone na zaspokojenie roszczeń w taki sposób jak w przypadku masy upadłościowej.

Brak majątku po osobie zmarłej

Proces przeprowadzenia podziału masy spadkowej można zakończyć natychmiastowo poprzez złożenie oświadczenia w Urzędzie Komisarza o tym, że zmarły nie miał żadnych środków finansowych czy innych aktywów, których kwota wykraczałaby poza koszty pogrzebu.

Koszty pogrzebu

Ze śmiercią spadkodawcy wiąże się powstanie kosztów z tytułu jego pogrzebu, które można pokryć ze środków masy spadkowej przeznaczonych do rozdzielenia między spadkobierców. W związku z powyższym należy zachować pokwitowanie poniesionych kosztów z tytułu pogrzebu zmarłej osoby. Można jedynie określić wysokość kosztów dotyczących osoby, której pogrzeb dotyczy, tj. nie odlicza się kosztów żyjącego małżonka, chyba że dotyczą nieopłaconego rachunku.

Długi wchodzące w skład masy spadkowej

Od wartości masy spadkowej poddanej rozdzieleniu między spadkobierców odejmuje się długi zmarłej osoby w dniu jej śmierci. Natomiast wysokość długów powstałych po dniu śmierci nie odlicza się od masy spadkowej.

Obowiązek podatkowy z tytułu spadku

Wraz ze śmiercią spadkodawcy powstaje specjalna osobowość prawna – masa spadkowa, podlegająca osobnemu opodatkowaniu, której wysokość podlega przepisom podatkowym obowiązujących osoby prawne. Na podstawie obowiązującej ustawy masa spadkowa podlega opodatkowaniu w wysokości 37,6 procent.

Obowiązek podatkowy masy spadkowej powstaje w dniu zakończenia czynności związanych z działem spadku w Urzędzie Komisarza, np. w dniu wydania zezwolenia na zarządzanie niepodzielną wspólnotą spadkową lub w dniu zatwierdzenia przez Urząd Komisarza spisu inwentarza.

Informacje na temat LOCAL lögmenn